Centro Feto Enclave Oecusse

Centro Feto Enclave Oecusse
Servi ba Feto Oecusse, Servi ba Feto Timor

13 September, 2009

Inagurasaun Uma Media iha Enclave Oecusse-Pasu ida ba elimina izolasaun informasaun ba rai Ketan Enclave Oecusse

Uma Media Oecusse,4 Septembru 2009.

Tuku 10 liu minutu 15, muzika tradisional tebe-tebe dere ho lian makaas no furak, menina oan nain 8 hatais ropa tradisional ne’ebe mos furak, bidu tuir musika tebe-tebe ne’e hakat neneik hodi simu bainaka sira ne’ebe mai husi Kapital Dili, liu minutu 3, menina oan ida, tara selendang hanesan simbolu ba benvidu ba bainaka hirak ne’e, muzika mos para no ema hotu basa liman ho haksolok.Husi numeru hirak bainaka ne’e, iha Chuck Rice, International Centre For Journalist iha Timor Leste nia Country Director. Nia sorin seluk, Hamriik lolos kedas, Administrador Distrito Oecusse, Jose Tanesib Anunu, membrus seluk maka Representante husi United State Agency for International Development ka USAID no mos Representante husi Australian Agency for International Development ka AUSAID.

Dader ne’e, sira hotu marka iha Uma Media Regional Oecusse nian, hanesan pasu ida atu inagura Uma Media Enclave Oecusse. Bainaka sira hotu ne’ebe kompostu barak liu husi maluk Jornalista sira haksolok ho seremonia dadersan ne’e, hanesan mos ho Koordenador Uma media Oecusse : Filomena Sila hateten iha nia lia fuan ba konvidadus hotu. Filomena Sila Nudar Journalista Feto ida ne'ebe antes ne'e servi nudar Koordenador Radio Komunidade Atoni Lifau besik tinan 5 nia laran.
Ba Maluk Journalista sira spesialmente, Direktora ICFJ iha nia lia fuan intrudusaun hateten katak, nia sinti urgulhu tamba hatene katak liu husi Funsionamentu Uma Media Enclave Oecusse, bele fo pasu ida ba oin atu liga diak liu tan no halo besik liu tan rai ketan enclave ne’e ho regiaun seluk.Nia rasik fiar katak povu Enclave Oecusse sei benefisiu diak liu tan husi fasilitasaun hirak ne’ebe Uma Media se fornese i liu-liu ba Journalista sira iha regiaun ne’e.
Uma media iha Enclave Oe-cusse ne’e mai husi inisiativa konjunta ida husi Asosiasaun Jornalista Timor Leste (AJTL), Sindikatu Jornalista Timor-Leste (SJTL), Centre Jornalista Investigativu Timor Leste (CJITL), the Timor-Leste Photographers Association (TILPA), Asosiasaun Radio Komunidade Timor-Leste (ARKTL), no the International Center For Journalists (ICFJ), no ida ne’e sai sentru segundu husi grupu ida ne’ebe kompostu husi lima ne’ebe estabelese ona iha Dili, Baucau, Ermera, Suai, no Oe-Cusse.
Iha dader kmanek ne’e mos, Radio Komunidade Atoni Lifau- RCAL ne’ebe foin hotu ninia konstruksaun fisika mos hetan inagurasaun husi AUSAID ne’ebe sai hanesan doador ba rehabilitasaun Radio Lokal ne’e. Inagurasaun ne’e kuntinua ho bensaun ba salaun, tesi fita no refresaun no taka ho han meudia hamutuk.Kuaje besik bainaka lokal no nasional besik 70 partisipa iha seremonia kmanek dader ne’e.

10 September, 2009

Feto nain 5 Nudar Chefi pakote Prepara an ba Eleisaun Suku 2009 iha Distrito Oecusse

Oecusse. Direktora Centro Feto Enclave Oecusse ( CFEO ), Sebastiana da Costa Pereira hateten, tuir dadus provisoriu ne’ebe sira halo monitorizasaun durante prosesu Encontru Comunitaria nebe halao iha Suku 18 iha Distrito Oecusse hatudu katak iha Feto Nduar Chefi pakote mak kandidataan atu compete hamutuk ho Chefi pakote mane sira seluk husi total hamutuk pakote 83 iha Distrito Oecusse.

“ Sira pronto ona, tamba ne’e mak sira hetan akompanhamentu husi Ami CFEO atu bele asegura katak sira nia prosesu kandidataan iha Orariu STAE nian nee lao ho lahetan diskriminasaun. Hatutan Direktora nee.

Nee. Direktora CFEO, nia informa ba Blog spot nee iha nia edifisiu CFEO Palaban, wainhira remata prosesu monitoramentu ba encontru nivel komunitaria no loron 3 depois halao analisa dadus husi monitoramentu nian iha prosesu hatama lista pakote ba STAE iha Edifisiu STAE distrito Oecusse.

Prosesu Submite Pakote atu compete ba eleisaun Suku 2009 iha Distrito Oecusse tuir nia hare katak laiha diskriminasaun ba feto kompara ho mane, maski nune, numeru partisipasaun Feto sei menus nafatin kompara ho Prosesu kandidataan iha tinan 4 liu ba eleisaun permeiru nian.

CFEO Nota katak husi pakote hamutuk 83 iha pakote mayoria chefia husi mane sira no Feto nebe sai nudar chefi ba Pakote nee iha percentagem nebe sei kiik nafatin. Husi numeru total pakote 83 nee iha deit pakote nain 5 ou 6 mak nia monitora chefia husi Feto , nebee tuir lolos sei analisa no finalisa tan husi STAE ba publiku tomak.

Maski nunee, nia fiar katak Feto nudar chefi pakote ba Kandidataan signifika katak sira kandidataan nudar Chefi Suku ba eleisaun Suku 2009. ida nee passu signifikante nebe boot, tamba kompara ho eleisaun suku 2004 tinan haat liu ba , Feto sira iha Nivel lokal, ladauk iha kbiit atu compete hamutuk ho mane sira iha eleisaun, sira prefere liu kandidataan ba posisaun nebe fo ona ba sira hanesan liu feto rua, feto joven. Tamba nee tuir CFEO nia hare, komundade iha transformasaun social nebe hahu muda nebe hatudu ho konfiansa husi feto sira kandidata sira nia aan ba eleisaun suku nee.

CFEO hola parte iha monitoramentu ba Preparasaun Feto iha prosesu eleisaun Suku 2009 hanesan parte husi Projektu Hasae Funsaun feto sira nian iha Prosesu Hari nasaun no Rekontruksaun Nasaun hafoin Konflitu nebe parte programa Boot UNIFEM iha TIMOR LESTE nian ba programa Feto iha Politika. Projektu nee hetan tulun Financeiru husi UNIFEM no UNDEF no exekuta husi CFEO ho supervisiona husi REDE FETO Timor Leste.

Ba oin, Direktora nee espera katak prosesu Edukasaun Votantes no Kalendariu Kampanha ba Kandidatu sira tomak sei fo sensitizasaun ba feto mos atu nune sira nudar feto laiha impede ruma ba prepara sira nia aan diak liu tan hasoru eleisaun iha nivel suku fulan Outubru oinmai.


Alende nee” Joana Bobo Tanu, nebe apresenta nia pakote iha Suku Bobometu husi Parte Oesilo nian hateten katak, nia aan sente hetan tulun no kbiit husi nia komundade rasik no mos nia familia tamba nee nia mos tau metin nia fuan katak nia compete ho mane sira seluk nebe hatama husi Suku Bobometo nian ba eleisaun periode nee ho fiar katak nia mos sei hetan Vitoria.

Iha sorin seluk, Chefi Gabineti Sekretariu estadu Regiaun Otonomia Oecusse, Zeferino da Cruz Salu iha nia lia menon ba feto sira durante loke Aktifidades seluk ba preparasaun feto sira hanesan kandidataan ba eleisaun suku iha Distrito Oecusse, hateten katak, komunidade iha direitu atu fiar ba feto no mane hanesan tamba nee nia espera organisazaun feto sira tengki tulun feto iha nivel rurais sira atu compete aan no lahetan diskriminasaun ruma antes, no durante halao prosesu eleitoral tuir kalendariu STAE nian iha distrito Oecusse.

Tuir Leopoldinu Pui, Koordenador regional STAE Oecusse, katak Elesisaun Suku 2009 nebe sei tuir planu halao iha Fulan Outubru ne’e sei kuntinua monitoriza husi parte hotu inklui Sosiedade Sivil hanesan NGO sira seluk maibe tengki hatoo informasaun ba STAE atu nune bele hetan akreditasaun.

Iha oin mai CFEO mos se fornese treinamentu antes ba kandidaturas sira feto no mane iha Fulan nee nia laran.