Agustus 2009
Iha loron 29 fulan Julhu 2009, Tribunal Distrital Oecusse hala’o julgamentu ba kazu abuzu seksual ne’ebe akontese iha loron 15 Jullu 2001. Iha estimasaun katak kazu ne’e pendente durante tinan 8 nia laran. Prosesu julgamentu derize husi juiz koletivu mak hanesan: juiz João Felgar, no akompañadu husi juiz nain rua seluk hanesan juiz João Ribeiro no Juiz Antonio Helder do Carmo. Prokurador ne’ebe mak reprezenta lezada mak, Procurador Hipolito Exposto no arguido rasik akompañadu husi Sebastião Amado de Almeida husi Defensoria Publika. Julgamentu ne’e aprezenta lezada ho inisial LK no arguido ho inisial JA nomos testamunha nain tolu.
Iha prosesu julgamentu ne’e, juiz esplika ba arguido kona ba direitu ne’ebe mak arguidu iha, liu-liu direitu atu nonok (la fo deklarasaun ba tribunal) bazeia ba artigu 60 (c) Kodigo Prosessu Penal Timor Leste aplikavel.
Iha parte seluk, iha materia akuzasaun husi Ministeriu Publiku ne’ebe lê husi juiz, Ministeriu Publiku akuza arguido kontra artigu 289 Kodigo Penal Indonesia kona ba krime abuzu seksual. Atu reforsa akuzasaun, iha prosesu julgamentu ne’e, Ministeriu Publiku mos aprezenta testamunha nain tolu, ida husi testamunha nain tolu ne’e, lezada nia aman rasik, maibe nia labele fo nia depoimentu tamba nia matan aat no tilun diuk, desde momentu akontesementu nomos durante iha prosesu julgamentu nia laran.
Lingua ne’ebe mak uza iha prosesu julgamentu nia laran mak lian ofisial Portugues no Tetum, maibe iha julgamentu ida ne’e uza mos lian lokal, tamba testamunha no lezada hatene deit koalia lian Baiqueno no tradus fali ba lian ofisial husi tradutor ne’ebe fornese husi tribunal.
Bazeia ba observasaun JSMP nain nota katak prosesu ba kazu ne’e lao neneik no kleur liu, tamba ne’e mak depoimentu ne’ebe aprezenta husi lezada la tuir ona realidade ne’ebe mak akontese no la forte hanesan uluk, tamba lezada, no testemunha no arguido sira la hanoin ona ho diak kronologia husi kazu ne’e.
JSMP kompriende katak atraza husi prosesu kazu ida ne’e tamba limitasaun no insufisiente husi autor judisiariu hodi hala`o knar judisiariu, maibe JSMP mos hanoin katak situasaun ida ne’e mos influensia husi situasaun uluk ne’ebe, autor judisiariu la hela metin iha Tribunal Distrital Oecusse. JSMP konvensidu katak, situasaun ida ne’e kontrariu ho prinsipiu prosesu justisa lalais, tuir artigu 9 versikulu (3,4,5) Kodigo Prosesso Penal Timor Leste no artigu 14 versikulu 3, (c) Konvensaun Direitu Sivil no Politika, relasiona ho direitu atu hetan julgamentu la-hó suspensaun nebe’e mak la merese (tanpa penundaan tidak semestinya). Ho nune’e, JSMP espera katak situasaun ne’ebe mak haktuir iha leten, laos sai hanesan obstaklu atu atraza prosesu kazu ruma. Tamba situasaun ne’e lori influensia ba esforsu atu deskobre faktus no asegura evidensia (provas) nebe mak apropriadu ba prosesu justisa krimanal ida nian. Tanba ne’e, maske konsidera realidade ba limitasun autor judisiariu, JSMP nafatin konsistente ho provizoins lei no rekomenda atu kazu ne’ebe mak rejista iha Tribunal Distrital Oecusse ou iha area jurisdisaun tribunal sira seluk bele prosesa lalais bazeia ba prinsipiu julgamentu ne’ebe “justu, baratu no lalais (labele prosesa to tempu naruk).
Tamba JSMP kompriende katak, wainhira kazu ida, nia prosesu kleur no prosesa durante tinan barak, sei halo sosiedade nebe’e mak la kompriende lei, liu-liu ba lezada nomos arguido sente katak prosesu justisa formal la fo vantazen nebe diak ba justisa ne’ebe mak sira buka, tamba tribunal la efetivu no la optimal hodi halao nia knar ho diak. Situasaun ida ne’e mos sei fo influensia maka’as ba prosesu partisipasaun komunidade nian hodi dezenvolve sistema lei ne’ebe mak bazeia ba interese povu nian rasik.
Julgamentu ba kazu ida ne’e sei kontinua iha loron 10 fulan agostu 2009 atu rona akordaun husi tribunal.
Atu hetan informasaun klaru, kontaktu:
Luis de Oliveira Sampaio
Diretur Eksekutivu JSMP
Email: luis@jsmp.minihub.org
Landline: 3323883
Iha loron 29 fulan Julhu 2009, Tribunal Distrital Oecusse hala’o julgamentu ba kazu abuzu seksual ne’ebe akontese iha loron 15 Jullu 2001. Iha estimasaun katak kazu ne’e pendente durante tinan 8 nia laran. Prosesu julgamentu derize husi juiz koletivu mak hanesan: juiz João Felgar, no akompañadu husi juiz nain rua seluk hanesan juiz João Ribeiro no Juiz Antonio Helder do Carmo. Prokurador ne’ebe mak reprezenta lezada mak, Procurador Hipolito Exposto no arguido rasik akompañadu husi Sebastião Amado de Almeida husi Defensoria Publika. Julgamentu ne’e aprezenta lezada ho inisial LK no arguido ho inisial JA nomos testamunha nain tolu.
Iha prosesu julgamentu ne’e, juiz esplika ba arguido kona ba direitu ne’ebe mak arguidu iha, liu-liu direitu atu nonok (la fo deklarasaun ba tribunal) bazeia ba artigu 60 (c) Kodigo Prosessu Penal Timor Leste aplikavel.
Iha parte seluk, iha materia akuzasaun husi Ministeriu Publiku ne’ebe lê husi juiz, Ministeriu Publiku akuza arguido kontra artigu 289 Kodigo Penal Indonesia kona ba krime abuzu seksual. Atu reforsa akuzasaun, iha prosesu julgamentu ne’e, Ministeriu Publiku mos aprezenta testamunha nain tolu, ida husi testamunha nain tolu ne’e, lezada nia aman rasik, maibe nia labele fo nia depoimentu tamba nia matan aat no tilun diuk, desde momentu akontesementu nomos durante iha prosesu julgamentu nia laran.
Lingua ne’ebe mak uza iha prosesu julgamentu nia laran mak lian ofisial Portugues no Tetum, maibe iha julgamentu ida ne’e uza mos lian lokal, tamba testamunha no lezada hatene deit koalia lian Baiqueno no tradus fali ba lian ofisial husi tradutor ne’ebe fornese husi tribunal.
Bazeia ba observasaun JSMP nain nota katak prosesu ba kazu ne’e lao neneik no kleur liu, tamba ne’e mak depoimentu ne’ebe aprezenta husi lezada la tuir ona realidade ne’ebe mak akontese no la forte hanesan uluk, tamba lezada, no testemunha no arguido sira la hanoin ona ho diak kronologia husi kazu ne’e.
JSMP kompriende katak atraza husi prosesu kazu ida ne’e tamba limitasaun no insufisiente husi autor judisiariu hodi hala`o knar judisiariu, maibe JSMP mos hanoin katak situasaun ida ne’e mos influensia husi situasaun uluk ne’ebe, autor judisiariu la hela metin iha Tribunal Distrital Oecusse. JSMP konvensidu katak, situasaun ida ne’e kontrariu ho prinsipiu prosesu justisa lalais, tuir artigu 9 versikulu (3,4,5) Kodigo Prosesso Penal Timor Leste no artigu 14 versikulu 3, (c) Konvensaun Direitu Sivil no Politika, relasiona ho direitu atu hetan julgamentu la-hó suspensaun nebe’e mak la merese (tanpa penundaan tidak semestinya). Ho nune’e, JSMP espera katak situasaun ne’ebe mak haktuir iha leten, laos sai hanesan obstaklu atu atraza prosesu kazu ruma. Tamba situasaun ne’e lori influensia ba esforsu atu deskobre faktus no asegura evidensia (provas) nebe mak apropriadu ba prosesu justisa krimanal ida nian. Tanba ne’e, maske konsidera realidade ba limitasun autor judisiariu, JSMP nafatin konsistente ho provizoins lei no rekomenda atu kazu ne’ebe mak rejista iha Tribunal Distrital Oecusse ou iha area jurisdisaun tribunal sira seluk bele prosesa lalais bazeia ba prinsipiu julgamentu ne’ebe “justu, baratu no lalais (labele prosesa to tempu naruk).
Tamba JSMP kompriende katak, wainhira kazu ida, nia prosesu kleur no prosesa durante tinan barak, sei halo sosiedade nebe’e mak la kompriende lei, liu-liu ba lezada nomos arguido sente katak prosesu justisa formal la fo vantazen nebe diak ba justisa ne’ebe mak sira buka, tamba tribunal la efetivu no la optimal hodi halao nia knar ho diak. Situasaun ida ne’e mos sei fo influensia maka’as ba prosesu partisipasaun komunidade nian hodi dezenvolve sistema lei ne’ebe mak bazeia ba interese povu nian rasik.
Julgamentu ba kazu ida ne’e sei kontinua iha loron 10 fulan agostu 2009 atu rona akordaun husi tribunal.
Atu hetan informasaun klaru, kontaktu:
Luis de Oliveira Sampaio
Diretur Eksekutivu JSMP
Email: luis@jsmp.minihub.org
Landline: 3323883
No comments:
Post a Comment