Centro Feto Enclave Oecusse

Centro Feto Enclave Oecusse
Servi ba Feto Oecusse, Servi ba Feto Timor

25 January, 2009

Progressu iha Tinan 2008 no Strategia foun ba Tinan 2009

Lia Da Uluk

C F E O ninia Membrus inklui Board of Councils hatoo Tinan Foun ba Feto Maluk Oecusse Tomak ne’ebe mantein nafatin sira nia supportasaun ba Sekretariadu C F E O .Tinan ida Ne’e, Tinan 2009, C F E O tama ona ba iha Tinan Reformasaun ba Managementu ne’ebe Tuir Regra kada Tinan 2 se iha Mudansa ba Koordenador Programa.

Board no nia Membrus Tomak hakarak mos atu fo Felisitasoens ba Staff hirak ne’ebe mudansa iha C F E O iha tinan 2008 staff hirak ne’e maka :

Fatima Olga Amaral, Nudar Project Officer ba Advokasia, oras ne’e Fatima Kaer kargu nudar District Liasion Officer ka DLO ba NGO FORUM iha Oecusse, ami espera Fatima bele iha tempu no suksesu nafatin iha Tinan Ne’e

Tuir Fali maka Adelaide Ribeiro, Adeliade Hamutuk ho C F E O besik fulan 3 liu husi Projektu Hamenus Diskriminasaun Iha Divisaun Direitu Umanus Unidade Advokasia nian, Adelaide remata nia servisu no oras ne’e hili atu servi iha Departementu Notariadu Regiaun Oecusse, Parabens ba Servisu foun ne’e,

Pasquela Jasmi Handayani, ne’ebe durante Besik tinan 3 Hamutuk ho C F E O hahu iha 2006 resigna aan iha fulan Novembru iha tinan 2008 nia Rohan, Pasquela oras ne’e, hili atu servisu hamutuk iha Fundasaun Alola no nia servi nafatin grupu no voluntairius sira ne’ebe C F E O kria iha Distrito Oecusse, Ami nia saudasoens mos ba Sebastiana Pereira, C F E O ninia Acting Program Manager ba 2006-2008 ne’ebe Husik ona ninia Kargu ne’e no oras ne’e Sebastiana Simu servisu foun ida ho Care International hela iha Dili.

Membrus No Board sira mos kontenti atu informa ba Feto Maluk sira katak, C F E O ninia Koordenador Foun ba Tinan 2009-2011 se kaer husi Popyeen Waas ka Taty. Taty hahu ninia servisu ho C F E O desde 2002, depois resigna aan iha 2004 no hahu fali ninia servisu iha 2007 hanesan Monitoring no Evaluasi Officer.

Ba Voluntarius hirak mak oras ne’e hetan ona servisu permanente ami mos la haluha hatoo ami nia parabens, ami sura imi hotu nia kontibuisaun ba suksesu C F E O iha tinan 2008.

Joao Siqui, Berjiliu Elu, Ligia Soares, Aljira da Conceicao, Antonio Almeida no mos sira hotu ne’ebe didika sira nia tempu ami konta iha imi nia memoria ida-idak.


Progressu ne’ebe iha :
Iha Tinan ida ne’e durante fulan 12 hahu husi Janeiru ate Decembru
Sekretariadu manega hamutuk esforsu hirak tuir mai ne’e hodi bele hetan no atinji resultadu objektifus husi projecktu haat mak C F E O iha hanesan tuir mai ne’e:

Objektifu 1 : Aumenta Kapasidade Maluk Feto no Grupu feto sira iha area managementu financas no gestaun fila liman
Resultadu ne’ebe alkansa ba tinan ne’e :
1. Hamutuk feto besik 150 husi grupu USAHA BERSAMA SIMPAN PINJAM attende treinamentu basiku durante loron 3 iha kada grupu 6 husi suco BOBOKASE, NIPANI, LALISUK, CUNHA ho fundus husi USAID DAI..
2. Opportunidade ba Ekchibisaun ba produtu local iha nivel regiaun no nasional konvoka rasik husi grupu no governu lokal hamutuk 4 supporta husi USAID DAI.
3. Partisipasaun Grupu feto 6 husi Suco OESILO, NIPANI, BOBOKASE, LALISUK no CUNHA iha festival Cultura Atoni Oecusse hetan falores manan no promosaun ba grupu kuntinua nafatin.
4. Aksesu ba merkadu nasional liu husi partisipasaun iha festival cultura no festival produtu local supporta husi Governu Distrital representa husi Grupu Feto C F E O husi Suco Bobometo no Bobokase.
5. Adapta no practika uja Modelu treinamentu fila liman no managementu gestaun financas nian husi C F E O rasik

Objektifu 2 : Aumenta Konsensia basiku ba saude maternal inan no oan iha distritu Oecusse
1. Harii no supporta sustensaun ba GRUPU SUPPORTA INAN IHA suco Bobokase hamutuk membrus nain 25 ho pilotu ba modelu Suco Hadomi Inan no Oan
2. Assistensia technica no kuntinuasaun kolaborasaun ho Fundasaun Alola ba sekretariadu District Support Worker Iha Oecusse
3. Kampanha no Promosaun Susu Been Inan ba Kosok oan iha Hospital Regional Oecusse durante semanal susu been inan nian
4. Habelar no promove diskusaun basiku ba reproduksaun saude feto nian iha voluntariu laran inklui ambiente ne’ebe saudavel ba feto iha servisu fatin
5. Kria mekanismu atu supprota ba HRO ba simu konselling ba Inan isin rua no inan foun sira

Objektifu 3 : Hasae konsensia komunidade no lider komunitaria sira iha area prevensaun no hamenus diskriminasaun kontra feto
1. Hamutuk membrus komunidade inklui feto no mane besik 150 husi suco pilotu 6 hetan treinamentu basiku kona ba prevensaun no hamenus diskriminasaun kontra feto no labarik feto
2. Komunidade iha aldeia besik 12 rona no fahe sira nia informasaun kona ba prevensaun no hamenus diskriminasaun liu husi programa Radio Communidade Atoni Lifau
3. Offisiais C F E O rasik hamutuk nain 2 aumenta sira nia kapasidade iha gestaun Desenvolve organisasaun liu husi treinamentu intensifu iha USC Satu Nama Jogyakarta Indonesia
4. Adapta no praktika module treinamentu hamenus diskriminasaun husi Program SPEC Caritas Australia iha TL ba sociedade oecusse nian
5. Hamutuk joven nain 12 inklui feto 5 no mane 7 hetan treinamentu iha area resolve konflitu no partisipa iha intercambiu entre distrito Oecuse ho Lautem ba metodu hamenus diskirminasaun basea ba etniku nian

Objektifu 4 : Lideransa Feto nian iha area rural se aumenta liu husi kapasitasau ba skill lideransa nian hasoru elesisaun Counselho de Suco
1. Facilita no kolabora hamutuk entre C F E O no OPMT ho REDE FETO nasional organisa permeiru Kongresu Nivel Distrital iha Distrito Oecusse. Hamutuk besik feto 150 inklui autoridades no membrus sosiedade sivil husi NGO seluk hola parte iha desenhu plata forma de aksaun ba Kongresu feto ne’e
2. Desenvolve planu estrategia no hakerek proposta ba planu C F E O hasoru eleisaun counselho de suco ho Rede Feto iha Dili


Desafiu ne’ebe sei Hasoru iha Tinan 2009

C F E O rekonhese mos katak, iha Tinan 2009 desafius ne’ebe mak sei hasoru se aumenta liu tan kompara ho tinan kotuk maski nune tensaun ba konflitu ne’ebe akontese iha tinan 2006 se la akontese tan iha tinan oin hirak mai sai hanesan pontu positifu katak se iha mudansa ba siguransa em geral iha Timor Leste

Desafiu iha Desentralisaun entre Board no Serketariadu
Rekonhese katak, Komunikasaun no meios ba Up Date Programa se sai hanesan dalan ida ne’ebe persija hadia diak liu tan iha Tinan 2009. ne’e inklui haforsa sekretariadu iha Oecusse no ninia Membrus sira hotu inklui servi ba voluntariu no grupu feto kiik sira

Falta mos Rekursu ne’ebe oras ne’e Sekretariadu infrenta
Espera katak ho posisaun hirak ne’ebe oras ne’e mamuk bele hetan ona rekursu ne’ebe sufisiente atu truka depois numeru staff hirak ne’ebe mudansa iha tinan 2008. posisaun hirak ne’e inklui : advokasi Officer, Capacity Building Officer no Monitoring Officer.

Ponte boot entre Aumenta INCOME rasik ba fundus ne’ebe seguru no krisimentu fundu husi AID iha Timor
Hanesan regiaun ne’ebe enclave, susar tebes atu bele kria no estabelese partnership ne’ebe seguru no sustentavel ho agencia tomak iha Timor inklui iha liu Timor. C F E O ninia visaun atu asegura katak kria no estabeleaktifidades permanente ba BUKA FUNDUS rasik hodi bele minimiza dependente ba fundus kiik husi Doadores iha Timor Leste ne’ebe iha prediksaun se menus iha Tinan 5 Mai Tan

Membrus Board sira fiar katak, Desenvolvementu ne’ebe lao diak rekonhese ninia failansu no buka meius hadia failansu hirak ne’e, tamba ne’e oras ne’e C F E O rasik deside ona tinan 2009 hanesa tinan reformasaun managementu no fiar katak bele servi diak liu tan memrbus sira, grupu sira inklui voluntariu sira tomak.


Programa ne’ebe se halao iha Tinan 2009 tuir planu Estrategia maka hanesan tuir mai ne’e:

1. Supportasaun ba Rede Feto liu husi Hametin Lideransa Feto Rurais sira ba Elesisaun Councelho de Suco tinan 2009
2. Promosaun no Hasae kapasidade Grupu Juventude iha Oecusse iha area resolusaun Konflitu no Harii Dame
3. Promosaun no Kampanha Hamenus diskriminsaun kontra Feto
4, Supporta ba promosaun promove saude inan feto no grupu supporta inan iha suco seluk husi resultadu piloti ne’ebe iha.